Steeds meer agressie in de zorg: hoe creëren we een veilige werkomgeving? 

 Na twintig jaar in de zorg te hebben gewerkt, met name in de GGZ, de verslavingszorg en de gehandicaptenzorg, opende Arjen in 2013 zijn praktijk. Onder de naam ACTUM voert Arjen een nieuwe vorm van gedragstherapie uit die slaat op accepteren en committeren. Vanuit de ‘Acceptance Commitment Therapy’, ontstaat er psychologische flexibiliteit waardoor de cliënt flexibeler leert omgaan met de onvermijdelijke dingen die het leven met zich meebrengt. Zo ook agressie in de zorg.

Wij vroegen Arjen daarom naar zijn ervaringen als zorgprofessional en welke tips hij meegeeft aan zijn cliënten die agressie op de werkvloer ervaren. 

Maar eerst gaan we dieper in op het thema agressie in de zorg. Want hoe uit zich dat? En is dat op elke zorgplek hetzelfde?

Agressie in de zorg is niks nieuws

Sinds 1994 zijn werkgevers verplicht om werknemers te beschermen tegen agressie, geweld en seksuele intimidatie. Maar uit een evaluatie van de Arbowet enkele jaren later in 2000, blijkt dat nog steeds een op de drie werknemers in Nederland te maken krijgt met agressie op de werkplek. In de zorgsector zou zelfs de helft van het personeel agressief gedrag ervaren–zowel verbaal als fysiek. 

Nu, meer dan twintig jaar later, zijn de cijfers niet veel beter. Zo ook als gevolg van de coronacrisis. 

Corona veroorzaakt nóg meer agressie in de zorgsector

Zo'n 63% van de zorgmedewerkers zou agressie ervaren op de werkvloer. Dit blijkt uit een onderzoek onder vijfhonderd zorgmedewerkers, uitgevoerd door Stichting IZZ, platform voor mentaal welzijn Openup en zorgverzekeraar VGZ. Deze agressie zou voornamelijk bij patiënten en bezoekers voorkomen. Hierbij lopen de gemoederen regelmatig dusdanig op dat zo'n 20% van de ondervraagden aangeeft zich zelfs onveilig op werk te voelen.

Acute dreiging en agressie: hoe ga je daar mee om?

Alhoewel je agressie in de zorg het liefst voor eens en altijd zou willen laten verdwijnen, is deze klus niet in één dag geklaard. Om toch een veilige werkomgeving te creëren voor nu, spraken we met Arjen van der Meulen. Hij gaf ons een aantal handvatten en concrete tips hoe je dreigende situatie het beste kunt benaderen.

Contact maken

Van der Meulen licht toe dat, net als jij en wij, ook patiënten gezien en gehoord willen worden. Zo ook in dreigende situaties. Wanneer je de situatie niet benadert vanuit een machtpositie, maar juist van mens tot mens, kan de (kans op) agressie verkleinen. Want als je een gelijkwaardige situatie creëert, wordt de weerstand verlaagt en kan zich een ingang tot een gesprek openen. In het gesprek blijf je rustig en probeer je contact te maken met de persoon achter het gedrag.  

Natuurlijk ligt het aan de ernst van de situatie of dit mogelijk is. Is de situatie te dreigend? Dan kun je beter de-escaleren.

De-escaleren 

“De-escaleren is key”, aldus Van der Meulen. “Dit doe je door op een natuurlijke manier contact te maken. Niet uit angst paniekerig reageren, maar juist vragen te stellen. Vraag bijvoorbeeld waarom de patiënt iets doet. Of geef aan dat jij je niet prettig voelt bij datgene wat de patiënt doet. Door jezelf kwetsbaar op te stellen, kun je het ijs breken en de situatie bespreekbaar maken”. Ook is direct reageren belangrijk is voor een succesvolle de-escalatie.

Verder geeft Van der Meulen aan dat deze tactiek niet in alle situaties werkt. Zo kan het bij patiënten die bijvoorbeeld psychotisch zijn en in een andere realiteit leven lastiger zijn om contact te maken. Schat dus van tevoren de situatie in en of de patiënt in staat is om contact te maken.

Een veilige omgeving voor jou én de patiënt 

Nog even over die veilige omgeving. Het is namelijk goed om te beseffen dat een veilige omgeving voor beide partijen–zowel voor jou als de patiënt–van belang is. Voor jou om je werk goed te kunnen uitoefenen, en voor de patiënt zodat er geen aanleiding voor agressief gedrag is. Van der Meulen geeft aan dat er altijd patiënten zullen blijven die de grenzen zullen opzoeken. Hierbij blijven contact maken en de-escaleren de meest effectieve aanpakken.

Zorg&Co helpt bij onveilige werksituatie 

Leden binnen de coöperatie Zorg&Co staan er niet alleen voor. De Zorg&Co Academie geeft bij voldoende interesse agressie regulatie trainingen. Heb jij hier behoefte aan? Vul dit formulier in.

Daarnaast biedt decoöperatie ook vertrouwenspersoon Amanda Klein. Zij is vertrouwenspersoon op twee vlakken, namelijk voor ongewenste omgangsvormen en voor integriteitskwesties. Amanda is per mail bereikbaar via vertrouwenspersoon@zorgenco.nl of telefonisch via 06-44474692.