Dag van het laatste afscheid: alles over werken in de palliatieve zorg

In de palliatieve zorg werken zorgprofessionals die zich bekommeren om terminale patiënten. Zij zorgen ervoor dat de cliënt zijn kwaliteit van leven zo goed mogelijk is tot het laatste afscheid. Om hier een beter begrip van te krijgen, vroegen we Joeri Matthijssen naar zijn ervaringen in de palliatieve zorg. Matthijssen is zorg zzp’er én bestuurslid bij Zorg&Co.  

Wanneer je werkt in de palliatieve zorg ligt de dood altijd op de loer. Geen makkelijke baan dus, maar wel één die komt met veel verborgen schoonheden tussen alle narigheid. Dit ontdekten we tijdens ons interview met Joeri Matthijssen. We vroegen hem waarom hij zo graag in deze zorgtak werkt, hoe hij hier terecht is gekomen en welke momenten hem zijn bijgebleven. 

Palliatieve zorg: hoe kom je daar terecht?

Toen Joeri startte als zelfstandige zorgprofessional wilde hij alle aspecten en doelgroepen binnen de zorg leren kennen. Dit met het idee dat een verpleegkundige met iedereen moet kunnen samenwerken en je op deze manier veel verschillende vaardigheden leert. Toch merkte hij na een enige tijd dat hij steeds vaker terug ging naar de palliatieve zorg. Want waar veel zorgwerk hand in hand gaat met een hoge tijdsdruk en weinig contact met de patiënt, is dit hier wel anders. Bij dit type gaat het juist om rust en totale focus op de patiënt en diens wensen. 

Het draait helemaal om de cliënt: wat wil de cliënt nou echt en waar kun je hem of haar gelukkig meemaken? Dit maakt het voor Joeri niet alleen een fijne plek om te werken, maar ook een uitdagende. Want hoe zorg je er voor dat iemands laatste momenten zo mooi, comfortabel en veilig mogelijk zijn?

Werken in de palliatieve zorg, is dat voor elke zorg zzp’er weggelegd?

Bij werken in de palliatieve zorg komen twee dingen kijken: vaardigheden en ‘feeling’. Vaardigheden kun je aanleren. Zo kun je ervaring opdoen in allerlei zorg takken en deze skills toepassen op je palliatieve zorgwerk. Ook kun je jezelf bijscholen en leren van collega’s. Maar het tweede punt, ‘feeling’, is iets wat je eigenlijk niet kunt aanleren. Dit gaat om hoe je bepaalde situaties aanvoelt. “De palliatieve zorg is anders, het gaat dieper. Je kan bepaalde technieken wel leren, maar de feeling die je moet hebben als je een ruimte in komt, en hoe je de cliënt of familie in een bepaalde situatie het beste kunt benaderen, kun je niet aanleren. In de palliatieve zorg moet je in korte tijd contact leggen met de familie en de cliënt. Dit is echt een uitdaging en zal de ene zorgprofessional natuurlijker afgaan dan de ander”, aldus Matthijssen.

Een bord vol spaghetti en wijze levenslessen

Je ziet het vaak in films of leest het in boeken: de wijze levenslessen die mensen vanaf hun sterfbed meegeven. En ook in het echte leven komt het volgens Joeri regelmatig voor: “Je komt iemand in een rare tijd in zijn leven tegen. Sommige mensen zitten nog vol in het leven, anderen zijn er klaar mee. Maar iedereen heeft zijn eigen verhalen, soms inclusief wijze levenslessen”.

Veel cliënten houden zich overdag sterk voor hun bezoek. Maar als de familie en vrienden tegen de avond naar huis vertrekken, verandert er iets bij de cliënt. De schouders kunnen zakken en de rauwe verhalen en gevoelens komen naar boven. “Soms zijn dit verhalen die ze nooit eerder hebben durven delen. Cliënten hebben dan eindelijk een moment om deze dingen te kunnen vertellen, niet altijd even mooi of onschuldig, maar dat maakt niet uit. Het is hun moment, en ik ben daar om te luisteren, niet om te oordelen”, aldus Matthijssen.

Meest dierbare herinnering

Met alle ervaringen die Joeri gedurende zijn carrière heeft opgedaan, heeft ook hij heel wat verhalen te vertellen. Toch is er één moment die hem altijd zal bijblijven. Joeri verzorgde een man op een palliatieve zorglocatie. Zijn cliënt sliep overdag veel en kon niet meer goed eten. Toen hij ‘s nachts wakker werd en het slapen niet meer wilde lukken, raakte Joeri en de cliënt aan de praat. Joeri vroeg aan de cliënt wat hem nu echt gelukkig zou maken. Na enig nadenken gaf de cliënt aan altijd zo genoten te hebben van spaghetti. Dat liet Matthijssen zich geen twee keer zeggen. “Ik werkte op een vrij huiselijke zorglocatie dus ik ben meteen de keukenkastjes gaan opentrekken. En wat kom ik tegen? Alle ingrediënten om spaghetti mee te maken. Ik ben toen midden in de nacht gaan kokkerellen om de maaltijd te bereiden. Uiteindelijk heeft de cliënt er misschien één à twee hapjes van genomen, echt eten zat er niet meer in. Wél had hij een hele grote glimlach en lukte het weer om in slaap te vallen. Zo’n vier uur later overleed hij”. 

Als het laatste afscheid daar is

Per jaar ziet Joeri zo’n vijf mensen voor zijn neus overlijden. “Je krijgt er na een tijd feeling voor om te zien wanneer het bijna zover is. Voor ons als zorgprofessionals de taak om deze situatie zo comfortabel mogelijk te maken. Dus geen jeuk, geen pijn, geen onrust”. 

Wanneer het moment van afscheid nadert, licht Joeri de familie van zijn cliënt in. Zo kunnen zij nog bij elkaar zijn wanneer het laatste afscheid daar is. Gelukkig lukt het de familie negen van de tien keer om op tijd te zijn. Als dit niet lukt, zorgen Joeri en zijn collega’s er in ieder geval voor dat zij bij de cliënt zijn zodat diegene niet alleen overlijdt. 

Zorg voor de cliënt, steun aan de familie 

Joeri: “Als de familie er wel is, laten we hen vaak alleen. We zorgen ervoor dat ze eten en drinken hebben en we in de buurt zijn zodat we er direct zijn als ze ons nodig hebben”. Sommige familieleden vinden de situatie vrij eng. Als zorgprofessional probeer je diegene dan gerust te stellen, bijvoorbeeld door uit te leggen wat bepaalde geluiden of bewegingen kunnen betekenen. Door de situatie uit te leggen en kalmte uit te stralen, voelen de familie én de cliënt zich meer op hun gemak. 

Een dankbare functie

Volgens Joeri komt iedereen die werkt op een palliatieve zorglocatie, de zorgprofessionals en/of vrijwilligers, hier met een reden. Ook wordt er niet geklaagd over simpele dingen als roosters e.d. Waarom? “Omdat het type zorg mentaal vrij pittig is. Het trekt daardoor ook ander soort mensen aan. Je wordt bewust gemaakt van het leven, waardoor je randzaken sneller los kan laten. Het is een dankbare functie die ik al jaren met veel plezier doe en hopelijk nog lang zal blijven doen”. 

Meer weten over werken in de palliatieve zorg? Of op zoek naar opdrachten in deze zorgtak? Laat het aan ons weten via de chat of laat hier je contactgegevens achter.